Osoba uzależniona to człowiek, który według otoczenia bez umiaru upija się alkoholem lub zażywa narkotyki. Termin ten wzbudza kontrowersje, chociażby dlatego, że człowiek uzależniony powszechnie jest traktowany jako gorszy, słaby. W ujęciu medycyny uzależnienie jest chorobą, ma swoje objawy, mieści się w systemach klasyfikacji chorób – zatem osobę uzależnioną powinniśmy traktować jako chorą.

Termin "uzależnienie" jest inaczej rozumiany przez psychiatrę, a inaczej przez terapeutę.

Dla lekarza jest to choroba, która polega na przyjmowaniu określonego związku. Według stosowanej w Polsce klasyfikacji chorób są to:alkohol, opiaty, kanabinole, leki uspokajające i nasenne, kokaina, inne substancje psychostymulujące niż kokaina, halucynogeny, tytoń, lotne rozpuszczalniki organiczne. Nie mieszczą się więc tutaj tak medialne pojęcia jak uzależnienie od internetu, gier komputerowych, telewizji. Dlatego najogólniejsza definicja uzależnienia obejmująca oba stanowiska to "nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji".

Mówiąc o uzależnieniu można się spotkać z pojęciami jak uzależnienie fizyczne, psychiczne i społeczne.

Uzależnienie fizjologiczne określa zespół dolegliwości somatycznych występujących w momencie zaprzestania przyjmowania przyjmowania alkoholu lub narkotyków. Często są one charakterystyczne dla danej substancji tworząc obraz zespołów abstynencyjnych. W przypadku niektórych narkotyków jest kwestionowana obecność uzależnienia fizycznego (marihuana, halucynogeny).Osoby uzależnione, często negują możliwość uzależnienia, bo nie występują u nich objawy uzależnienia fizycznego. Brak im wiedzy, lub jest to tylko obrona, przed przyjęciem do świadomości faktu, że uzależnienie fizyczne nie występuje przy każdym uzależnieniu i nie stanowi bynajmniej jego głównym kryterium.

Uzależnienie psychiczne jest to przymus przyjmowania alkoholu lub narkotyku celem uzyskania gratyfikacji emocjonalnej, czyli uzyskania np. odprężenia lub poprawy nastroju.

Uzależnienie psychiczne jest istotnie większym problem niż uzależnienie fizyczne, gdyż to właśnie one jest przyczyną powracania do destrukcyjnego schematu przyjmowania substancji. W praktyce uzależnieniem fizycznym zajmują się ośrodki detoksykacyjne, w których pobyty są krótkie ( przeważnie 10-14 dni), natomiast uzależnienie psychiczne to jest ten problem, z którym walczy się długie miesiące, a częściej lata.

Uzależnienie społeczne jest to zażywanie wymuszone podporządkowaniem się zasadom występującym w określonej grupie (np. subkultura). Jeżeli dana grupa w schemat funkcjonowania ma wpisane zażywanie substancji, jej członek musi bezwzględnie i bezkrytyczne się do tego zastosować, pod groźbą wykluczenia. Co prawda nie powinno się etykietować żadnych grup, ale często podaje się przykład subkultury hippisowskiej.

Uzależnienie, mimo że powinno być traktowane jako choroba, nie zwalnia osoby uzależnionej z odpowiedzialności za konsekwencje, a tym bardziej za podjęcie i przebieg leczenia. Nie istnieją żadne cudowne tabletki, zastrzyki, wszywki, które pozwalają wyleczyć się z uzależnienia. Jedyna skuteczna, zalecana droga, wiedzie przez decyzje podejmowane przez uzależnionego; to on stanowi dla siebie największe zagrożenie, ale to on także, potrafi tak pokierować swoimi losami, by uzależnienie nie było głównym motorem jego życia.