W trakcie swojego życia na depresję zachoruje około 40% osób. U części z nich będzie to pojedynczy epizod, natomiast u reszty depresja będzie nawracała. Ta choroba generuje znaczne cierpienie, jest przyczyną zdecydowanie gorszego funkcjonowania, zaniedbywania obowiązków zawodowych, rodzinnych, uciekania w nadużywanie alkoholu. Jest też jedną z głównych przyczyn prób samobójczych. Leczenie depresji jest konieczne, ponieważ stanowi ona zbyt duże obciążenie dla chorego, bliskich, społeczeństwa.

Zobacz: Czym jest depresja?

Leczenie zaburzeń afektywnych stanowi domenę działania psychiatrów i psychologów. Przeważnie wychodzi się z założenie, że psycholog samodzielnie powinien leczyć depresję o niewielkim nasileniu, poważniejsze stany są już leczone przez psychiatrę, niekiedy w współpracy z psychologiem. Z wielu badań wynika, że najlepsze rezultaty daje łączenie psychoterapii z farmakoterapią - efektem jest większa szansa na remisję, szybsze jej osiągnięcie oraz mniejsze ryzyko kolejnego nawrotu.

Zacznijmy od tego co może zrobić medycyna, której dziedziną jest psychiatria. Odkryto, że zaburzenia nastroju znajdują swoje odzwierciedlenie w zaburzeniach równowagi poziomów substancji nazywanych neuroprzekaźnikami (serotonina, noradrenalina, dopamina). Wspomniane związki mają udział w kształtowaniu takich elementów samopoczucia jak nastrój, aktywność, zdolność odczuwania przyjemności. Naturalnym efektem tych obserwacji jest próba leczenia zaburzeń nastroju za pomocą leków oddziałujących na poziom tych substancji.

Historia leczenia farmakologicznego depresji nie jest długa, a w zapoczątkowaniu jej pomógł przypadek. Pierwsze leki antydepresyjne mimo znacznej skuteczności, cechowało dużo działań niepożądanych - jednak stanowiły nadzieję dla milionów chorych i pozwoliło na przełamanie bezsilności psychiatrii wobec zaburzeń nastroju. Z biegiem czasu powstawały nowe, coraz mniej szkodliwe preparaty. Obecnie w użyciu jest kilkadziesiąt preparatów, a starsze z nich mają nadal zastosowanie głównie w leczeniu ciężkich lub lekoopornych epizodów depresji.

Do tej pory nie udało się znaleźć leku, który ma 100% skuteczność, nie ma też leku, który daje natychmiastową poprawę nastroju. Częściowa poprawa stanu psychicznego powinna nastąpić po około 4-6 tygodnia stosowania preparatu. Dopiero taki okres stosowania leku daje odpowiedź, czy jest on w jakimś stopniu skuteczny. Często konieczność czekania na efekt i działania niepożądane przyczyniają się do porzucania leczenia, co powoduje wydłużenie okresu trwania depresji.

Farmakoterapia daje też możliwość leczenia za pomocą leków, które nie są zaliczane do grupy antydepresyjnych. Niekiedy konieczne okazuje się zastosowanie neuroleptyków - w szczególności jeżeli depresji towarzyszą elementy psychozy (urojenia, halucynacje). Niekiedy proponuje się wzmocnienie działania podstawowej grupy leków za pomocą soli litu, hormonów tarczycy.

Jeżeli nie działają leki, a stan psychiczny pacjenta jest na tyle ciężki, że nie można zaprzestać leczenia, proponuje się inne metody leczenia. Najskuteczniejsza z nich i najbardziej kontrowersyjna jest sejsmotetapia - nazywana do tej pory elektrowstrząsami. W literaturze i filmach przedstawiana jest jako bolesna, wręcz barbarzyńska metoda.

Zobacz: Elektrowstrząsy: Fakty i mity

Obecnie zabiegi przeprowadzane są w znieczuleniu, po zwiotczeniu pacjenta, więc nie występuje ból i urazy, które były argumentami przeciwko tej metodzie. Na wspomnienie zasługuje natomiast duża skuteczność, oraz stosunkowo rzadkie powikłania.

Inne metody są zdecydowanie mniej popularne, często są jeszcze w fazie badań nad swoją skutecznością. Wymienić można: fototerapię, deprywację snu, przezczaszkową stymulację magnetyczną, zabiegi chirurgiczne (stymulacja nerwu błędnego, głęboka stymulacja mózgu).

Zobacz: Stymulacja przezczaszkowa mózgu

W niektórych krajach Europy, głownie Skandynawii, depresje sezonowe leczy się za pomocą fototerapii, czyli naświetlania za pomocą lamp imitujących promieniowanie słoneczne.

Niekiedy stosuje się deprywację snu, czyli uniemożliwianie zaśnięcia przez kilkadziesiąt godzin. Ma to dużą skuteczność, ale niestety efekt jest niezwykle krótkotrwały.

Przezczaszkowa stymulacja magentyczna ma indukować w korze mózgowej prądy - mechanizm działania jest podobny do sejsmoterapii, jednak jest ograniczona jedynie do powierzchownych warstw kory mózgowej. Dotychczasowe badania nie są optymistyczne ani pod kątem skuteczności, ani długotrwałości efektu.

Psychoterapia może przybierać różną formę w zależności od szkoły, którą posługuje się psychoterapeuta. Najczęściej wykorzystuje się terapię psychodynamiczną lub behawioralno - poznawczą. W okresie znacznego nasilenia objawów depresji psychoterapia ma za zadanie dostarczyć wsparcia, dopiero w późniejszym okresie zaczyna się praca mająca na zadaniu znajdować źródła choroby, modulować myśli i zachowania sprzyjające powstaniu depresji. Okres trwania tej formy leczenia jest różny - począwszy od kilu spotkań do cotygodniowych spotkań przez kilka lat.

Powyższy przegląd ma za zadanie przedstawić skrótowo dostępne sposoby leczenia, a co najważniejsze zaznaczyć że depresja jest chorobą, którą można efektywnie leczyć.