Cechy charakterystyczne dla osób z syndromem DDA

Dorosłe Dziecko Alkoholika to nie diagnoza, nie choroba - to syndrom, zespół cech, który występuje u osób, wychowanych w rodzinach, gdzie któreś z rodziców lub oboje nadużywali alkoholu.

Bardzo upraszczając rozróżnić można dwa skrajne "bieguny" osobowości pośród DDA: osoby nadodpowiedzialne i nadkontrolujące oraz osoby niekonsekwentne i uciekające. Wspólne są takie cechy jak uciekanie przed emocjami, kompulsywność zachowań, niska samoocena przy jednoczesnym wysokim stawianiu sobie poprzeczki.
Poniżej przedstawiam listę cech, które mogą wystąpić u DDA. Oczywiście niekoniecznie wszystkie. To, z jaką intensywnością syndrom daje się we znaki zależy od wielu czynników: od stylu picia, od stopnia przemocowości psychicznej i/lub fizycznej, od postawy drugiego rodzica, czyli osoby współuzależnionej, statusu materialnego rodziny, faktu występowania wykorzystania seksualnego lub jego braku, obecności innych osób znaczących (np. babcia, ciotka) lub ich braku, roli, jaką dziecko alkoholika przybrało w rodzinie (mały dorosły, błazen, kozioł ofiarny itd.
(cechy podaję za: T. Cermak, J. Rutzky "Czas uzdrowić swoje życie".)

Lęk przed utratą kontroli
+ staram się nie reagować zbyt emocjonalnie
+ lubię kiedy wszystko jest na swoim miejscu
+ czuję się zaniepokojony, kiedy mam świadomość, że nie panuję nad wszystkim
+ czułbym się znacznie lepiej, gdybym miał większy wpływ na to, co się dzieje
+ ktoś w mojej rodzinie nie panował nad sobą
+ w mojej rodzinie miała miejsce przemoc fizyczna
+ w mojej rodzinie chaos wybuchał zupełnie niespodziewanie

Lęk przed uczuciami

+ trudno mi wyrażać uczucia
+ często nie jestem świadom swoich uczuć
+ czasami myślę, że uczucia są wyłącznie ciężarem
+przeraża mnie, czego mógłbym się dowiedzieć, gdybym pozwolił sobie na
jakiekolwiek uczucia
+ w mojej rodzinie nie należało wyrażać uczuć takich jak: wina, skrucha, wstyd, lęk, radość, ból, miłość, złość, smutek

Lęk przed konfliktem

+ jeśli pojawia się konflikt, staram się rozładować sytuację
+ uważam, że konflikty są czymś złym i prowadzą do przemocy
+ za wszelką cenę staram się uniknąć konfliktu, dostosowuję się, zmieniam plany
+ konflikt w mojej rodzinie oznaczał przemoc
+ konflikt oznaczał, że ktoś się na kogoś wydzierał
+ w mojej rodzinie konflikt oznaczał, że ktoś mógł mnie opuścić fizycznie/emocjonalnie

Nadmiernie rozwinięte poczucie odpowiedzialności

+ mam skłonność do poczucia odpowiedzialności za wszystko
+ jeżeli trzeba wykonać jakąś dodatkową pracę, zgłaszam się na ochotnika
+ trudno mi odmówić, kiedy ktoś prosi mnie o pomoc
+ pomagałem wszystkim i troszczyłem się o wszystko w mojej rodzinie
+ w mojej rodzinie chwalono mnie, gdy zachowywałem się jak dorosły
+ to ja w mojej rodzinie fizycznie i emocjonalnie troszczyłem się o mojego ojca/matkę

Poczucie winy

+ czuję się winny za odczuwanie jakichkolwiek własnych potrzeb
+ często czuje się winny za bycie ciężarem dla innych
+ ciągle za wszystko przepraszam
+ przepraszam za rzeczy, które nie wymagają przeprosin
+ w mojej rodzinie ktoś zawsze był obwiniany
+ w mojej rodzinie to właśnie mnie obciążano odpowiedzialnością za rzeczy, za które nie powinienem odpowiadać
+ w mojej rodzinie brałem na siebie winę za to, czego nie popełniłem, po to jedynie, by zakończyć kłótnię

Niezdolność do odprężenia się oraz do spontanicznej zabawy

+ zabawa jest dla mnie trudnym zadaniem
+ kiedy ludzie śmieją się zbyt głośno, zaczynam odczuwać niepokój
+ w znacznej mierze jestem samotnikiem
+ mam skłonność, by nie śmiać się bez uprzedniego sprawdzenia, czy inni też się śmieją
+ w mojej rodzinie głośny śmiech oznaczał, że sprawy wymykają się spod kontroli
+ w mojej rodzinie, kiedy tylko odprężyłem się zawsze zdarzało się coś złego
+ w mojej rodzinie zabawa zawsze oznaczała picie

Ostra, bezlitosna samokrytyka

+ jestem dla siebie najsurowszym krytykiem
+ zbyt szybko się osądzam
+ jestem swoim najgorszym wrogiem
+ w mojej rodzinie nigdy niczego nie robiłem dobrze
+ naturalną reakcją na problemy w mojej rodzinie było obwinianie, "ciche dni" i odrzucenie
+w mojej rodzinie za każdy błąd ponosiło się straszne konsekwencje

Życie w świecie zaprzeczeń

+ nie stosuję żadnych zaprzeczeń
+ kiedy czuję się zagrożony, przyjmuję pozycję obronną
+ czasem wolę skłamać, niż przyznać się do popełnionego błędu
+ w mojej rodzinie nikt nie przyznawał się do tego, że ma jakieś problemy
+ w mojej rodzinie nigdy nie wiedziałem czego ode mnie chcą
+ w mojej rodzinie wszyscy staraliśmy się unikać zajmowania się naszymi problemami

Pozostawanie w roli ofiary

+ często czuję się bezradny
+ mam wrażenie, że cokolwiek bym nie zrobił, niczego to nie zmieni
+ zawsze sprzątną mi sprzed nosa to, czego potrzebuję
+ w mojej rodzinie miała miejsce przemoc fizyczna
+ w mojej rodzinie na porządku dziennym były wrzaski, krzyki, wzajemne obwinianie
+ w mojej rodzinie miało miejsce wykorzystanie seksualne

Zachowania kompulsywne

+ mam nałogowy (obsesyjny) stosunek do: punktualności, seksu, schludności, jedzenia, alkoholu, pracy, robienia zakupów, korzystania z podręczników autoterapeutycznych, gromadzenia majątku, hazardu, praktyk religijnych

Tendencja do mylenia miłości z litością

+ przyciągają mnie ludzie, którym mogę pomóc lub których mogę wyleczyć
+ mam skłonność do nawiązywania bliższych znajomości z osobami, które zostały zranione lub są trudno dostępne
+ największą bliskość odczuwam wówczas, gdy komuś pomagam
+ w mojej rodzinie zawsze ktoś miał kłopoty
+ w mojej rodzinie byłem dla wszystkich powiernikiem
+ w mojej rodzinie być blisko kogoś, oznaczało pomagać mu
Lęk przed porzuceniem

+ odejście jest dla mnie niezwykle trudne
+ nienawidzę mówić "żegnaj"
+ pozostawałem w bliskich związkach o wiele za długo, niż powinienem
+ kiedy ktoś bliski wyjeżdża, boję się, że nigdy więcej go/jej nie zobaczę
+ w mojej rodzinie ojciec/matka odeszli prawie bez słowa
+ członkowie mojej rodziny pojawiali się i znikali bez specjalnego uprzedzenia, a ja musiałem się jakoś dostosowywać
+ w mojej rodzinie byłem pozostawiony sam sobie

Myślenie kategoriami "białe" lub "czarne"

+ gdy staję wobec jakiegoś problemu, trudno mi wymyśleć więcej niż jedno rozwiązanie
+ mam skłonność do myślenia w kategoriach dobro-zło
+ zawsze wydaje mi się, że tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa
+ jeżeli ty masz rację, to ja na pewno się mylę
+ życie w mojej rodzinie było albo martwą ciszą, albo piekielnym sztormem
+ w mojej rodzinie stale posługiwaliśmy się takimi terminami, jak: zawsze, nigdy, bezwzględnie, całkowicie
Zalegający żal

+ staram się unikać mówienia o swojej rodzinie
+ często myślę "przeszłość jest już zamknięta, nie warto się nią zajmować"
+ tak bardzo próbuję nie myśleć o przeszłości, a wciąż mnie ona prześladuje
+ pamiętam jak mówiono mi "nie denerwuj się"
+ w mojej rodzinie smutek był zabroniony
+ w mojej rodzinie smutek był uważany za przejaw słabości
+ kiedy opowiadam historie o mojej przeszłości, mam tendencję do odcinania się od swoich uczuć

Zdolność przetrwania

+ często czuję się jak bojownik, któremu udało się przetrwać
+ często mam wrażenie, że po tym, co przetrwałem w dzieciństwie dam sobie radę z każdą sprawą
+ w mojej rodzinie wróg był w domu
+ przetrwanie umożliwiła mi moja niezależność
+ nauczyłem się, że nie mogę na nikim polegać
+ pomimo moich gorących modlitw, nikt w mojej rodzinie nie przyszedł mi z pomocą

W przypadku syndromu DDA bardzo pomocna może być terapia. W jej trakcie klient "przepracowuje" swoje dzieciństwo, rozlicza się ze szkód i zranień, jakich doznał, analizuje swoje deficyty oraz żale, wreszcie uczy się rozpoznawać emocje, okazywać je i radzić sobie z nimi w sposób zdrowy.
Warto zaznaczyć, że dorosłe dziecko alkoholika bez świadomości swojej przeszłości często powiela schemat, w jakim zostało wychowane, szukając sobie uzależnionego partnera lub samemu popadając w kompulsywne zachowania - niekoniecznie alkoholizm. Może to być równie dobrze pracoholizm, uzależnienie od komputera czy po prostu nadmierne kontrolowanie.

Syndrom DDA jest trudnym, jednak spadkiem. Co oznacza, że w pełni uświadomiony nie musi oznaczać ciężaru do końca życia. Może stać się fundamentem sprawnego funkcjonowania i szczęśliwego życia.